Canalblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
Publicité
Afrawan
Afrawan
Publicité
8 juillet 2014

ADIWENNI AKKED SLIMAN CABI (Slimane Chabbi) :

Résultat de recherche d'images pour "slimane chabi"Tmlilit-nneɣ akked Mass Sliman Cabi deg Larebɛ n At Wasif, lwilaya n Tizi Wezzu ; i uɣmis tiɣremt yerrayaɣ-id ɣef kran yisteqsiyen i as-nefka :

Tiɣremt : I wakken ad nebdu amek ara aɣ-d-tesnekwuḍ Sliman Cabi ?

«  Sliman Cabi d amdan aqbayli, maca ur lulleɣ ara deg tmurt n leqbayel, Almi i wḍeɣ 24 n yiseggasen deg leɛmer-iw i tt-kecmeɣ, almi d ass-nni i d-wwiɣ tameṭṭut (zewǧeɣ). Luleɣ deg Tisemsilt aseggas n 1945 ». 

 

Tzemreḍ ad aɣ-d-temmeslayeḍ ugar ɣef tudert-ik, ladɣa amek i tesɛeddaḍ temẓi-k, leqdicat-ik ?

« Temẓi-w akk dinna (Tisemsilt) i tt-id-sɛeddaɣ, almi i meqraɣ, lliɣ ur ssineɣ ara akk tamurt n leqbayel almi i uwḍeɣ l’age de 24 ans, almi d-ruḥeɣ ad zewǧeɣ dagi i ssneɣ tamurt n leqbayel, d’ailleur je n’ai pas  la montalité kabyle, wellah ar akka-agi (s ttaḍsa)! Après mi zewǧeɣ deg tmurt n leqbayel, ruḥeɣ ɣer Fransa deg 1969 almi i d-uɣaleɣ ɣer tmurt deg 1973, mais ur ǧǧiɣ ara ɣef tikkelt Fransa diffinitivement ; Ɣas ad d-ruḥeɣ ad qqimeɣ dagi kra n Sin wagguren neɣ tlata sin akkin ad qleɣ almi d 1975/6 akken ǧǧiɣ Fransa diffinitivement, Uɣalaɣ ttruḥuɣ juste pour l’eregestrement, imi dagi ulac akk ayen i iwatan i leqdic ladɣa ayen yerzan technique, uɣaleɣ qqimeɣ dagi, xedmeɣ deg l’agrculture, j’aime bouceaup l’agriculture ». 

 

Tzemreḍ ad aɣ-d-temmeslayeḍ ugar ɣef leqdicat-ik deg tfellaḥt ?

«  Yakan, nekk, ḥemmleɣ atas l’envernment, j’aime la verdure, les bêtes, tizegzewt, atg Yakan xedmeɣ tizizwa, nekk tizizwaw ddan akk deg yal amḍiq deg Lezzayer ; Almi d Luras, Belɛebbas, Tlemsan...  Almi d 2005, almi kecmeɣ (la retraite) sin akkin ḥebseɣ, lliɣ tiḥuna i warraw-iw, qqimeɣ ».  

 

Lukan ad d-nuɣal ɣer ccna d acu i tzemṛeḍ ad aɣ-dmeslayeḍ ?

« Ccan bdiɣ seg 1965, imirni nesseklas deg “65 tours”, tasfift-iw tamezwarut s taɛrabt.” Ur cniɣ ara s teqbaylit, Ttruǧuɣ akka ɣer tedwilt n Ccix Nurdin, cennuɣ tuɣac n Slimane Azem... maca ur skelseɣ ara s teqbaylit imir-nni ». 

 

Qqaren-d dakken Sliman Cabi yemmal ɣer yiwen n uɣanib deg uẓawan i umi qarren “Nnayli” ?

« Deg tazwara d “Sseḥrawi” i ttɣenniɣ ih, yakan deg uḍebsi amezwaru i xedmeɣ, giɣ-t s taɛrabt ; Yemal ɣer uɣanib n Xlifi Ḥmed, axaṭer tettwasizrer fell-i, ulama tamnaḍt n Tisemsilt teqreb aṭas ɣer Bedwi, segdacen Lgellal...  Am cnawi n Ccix Ḥemmada, Ǧilali Ɛin Tadlest maca ineggura-a ur as-nettḥessis ara ! Maca yesazrer fell-i baba i yellan yettḥesis i Xlifi Ḥmed, Ḥemmadi Brahim, Ɛenbar Ɛmer...Ihi mi ara d-yecɛel wi ttaɛǧaben-iyi, ama deg uɣanib n uẓawan ama d isefra-nsen t-twata s waṭas ; “Cciɛr El Melḥun” ». 

 

Lukan ad d-nemmeslay ɣef wawal, Ɣur-k, kečč d acu i d azal i ila ?

« Akken yeqqar Vector Hégu “awal d amḍal”, Awal am akken ad d-tiniḍ d iman/amdan, ila iḍarren, ila ifassen, ileḥḥu, yessawal...Dɣa furseɣ-d ula d asefru ɣef “wawal”, ladɣa. Rrnu zik xedmen kulci s wawal, qeṭṭun s wawal, znuzun s wawal, zegjen s wawal, berrun s wawal, nekk cfiɣ-d, dagi kan deg Larebɛa n At Wasif, ad iṛuḥ yiwen ɣer rreḥba n lmal ad d-yaɣ, ad as-yini akka kra n smanat ad ak-xelseɣ, ad d-yawi ; Imi imiren imdanen ur skiddiben ara, zik amek qqaren “Ur yessaweḍ ara awal”, mayella ur yesswaḍ ara awal yečča-t Fuks. Awal ila azal aṭas, rrnu ula ɣur-neɣ, deg tmetti-nneɣ, awal ila azal aṭas imi deg leɛmer t-ttwaru ! ihi nettak aṭas azal i wawal ». 

 

Ma nezzi-d ɣer leqdicat-ik nwala ayen i txeddmeḍ mačči d taẓuri i teḍsa ; D acu i d aɣanib i d-tettawiḍ ?

«  Llan wid i y-d-yeqqran d taḍsa ! maca ur ten-wufqeɣ ara, imi taḍsa tuwɛer aṭas, rrnu ma temmuqleḍ akka ulac deg-sen aṭas n taḍsa maca nezmer ad as-nsemmi d “tmesxir” ». 

 

D acu i d isental iɣef i d-tettawiḍ akka deg leqdicat-ik, amek i ttilin ilmend n yizen neɣ amek  i ak-d-ttassen tiktiwin ?

600 × 600

Résultat de recherche d'images pour "slimane chabi"« Ttawiɣ-d ɣef yakk ayen ayen yellan deg tudert n umdan, ayen ttwaliɣ iḥuz timetti, seg umecṭuḥ ɣer umeqran, ayen akk izelgen ».

 

 

 

 

Asentel ɣaf Tmeṭṭut, ɣur-k d acu i d izen i tebɣiḍ ad t-tesɛeddiḍ ?

« Ur lliɣ ara akk seg wid-ak i yellan mgal tilelli n tmeṭṭut ! Awen-d-fkeɣ amedya yakan : “Yefka rray i madam” yakan d taɣect i giɣ imi d-uɣaleɣ seg Fransa, imi myagareɣ akked Muḥya iceggeɛ-iyi ɣer Ben Muḥemmed, yenna-i ɣur-s ad tafeḍ tisfifin akken ad teskelseḍ, maca anegaru-a yugi ad tt-id-yesɛeddi ; Yeqqar : “kečč mgal tilelli n tmeṭṭut !”  imi ur sswaḍen ara kan ay-id-fehmen ! yesla kan i Tenfalit-a “yefka rray i mada” ; Ahat temmcabint cwiya maca deg tilawt mačči d tilelli n tmeṭṭut i umi giɣ tazɣent ; axater tilelli n tmeṭṭut ur ttɛuyreɣ ara, yakan giɣ taɣect ideg ttmeslayeɣ i yelli ɣer tlelli-ines, giɣ-tt s Taɛrabt qqareɣ-as “ ad rreɣ tajmilt i tidak ur yerrin ara lḥijab n lɛar” yettawi-d ɣef tidak yerran tamṭṭut d nefs n bnadem ; Ad ttwaliḍ yakan degi deg Larebɛa 70 % i gen Lḥiǧab, ur zriɣ ma d tatrarit neɣ d ayen-nniḍen... D tameṭṭut yakan i iqeblen ad terr iman-is ddaw n umdan ! ad tt-tafeḍ d nettat i iɣelqen ɣef yiman-is, ad tt-tafeḍ ur teẓri ara akkya s wanisa i d-yekka neɣ ad seqsint anisa i d-yekka. ɣur igduden akk tilawin ttnadin-t ad d-awint izerfan-nsen zzat n urgaz, ma d dagi ɣur-neɣ ad ten-nekkat, ad tent-ner ddaw-nneɣ. Ttawiɣ-d daɣen ɣef tid-ak i yegren iman-nsent ɣer wannar n yidles i tent-ixḍan (imasriyen, isur n Turk...) ; D awezɣi ad ten-twaliḍ akka suman kra n udlis akken ad teɣren-t neɣ ad walint akka kra n tedwilin akked yisura ɣef tussna...Ladɣa nutnti ɣrant ».

 

Imi kečč d anaẓur, amek i tettwaliḍ abrid n umdan deg tudert tanmettit n yallas ?

«  Akken daɣen i tt-waliɣ, mi ara tettqessireḍ akked imdanen, ur ẓrin ttren deg wayen i asen-d-teqqreḍ, d ayen nettɛic deg yixxamen-nneɣ yakan ; Akka am umdan ticki yewweḍ-d ɣer lawan n zwaǧ, netta yebɣa ad ixdem axxam, nettat tebɣa ad texdem axxa, mačči d taluft, yessen-itt, neɣ yelḥa akked yides...aya ur d-yettawi ara s kra n umenzay, llan wid ur lḥin ara yakan, ur wwiḍen ara, llan wid lḥan yakan ur wwiḍen ara ! macca ayen ttwaliɣ, ur ttwaqenɛen ara deg tidmi-nsen, imi d taɛzemt ara yerfed umdan, axxater zwaǧ ilaq ad tiliḍ tettḥeqqeḍ deg yiman-ik, tettwaqenɛeḍ s daxel-ik. Macca aya akk ur tfehmen ara yimdanen, ahat ad tafeḍ yesseḍsay-it akka ciṭuḥ, maca ad tɛeddi taluft dayen.

Akken daɣen i d-yewwi ɣef umdan ad iger deg yixef-is, imi ula d arraw-ik ur tzemreḍ ara ad temsefhameḍ yidsen, ad temwafaqeḍ akked-sen ; Atan nekk deg uxxam-iw, liɣ sin warraw-iw, nniɣ-asen mi ara tzewǧem, kul yiwen ad iṛuḥ ad izdeɣ waḥd-s, axater lukan ur xeddemn ara akken, ad d-slalayen uguren ! ur asen keččmeɛ deg warra-nsen amek ara ad ten-rebbin, ur sen-qqareɣ amek ara lḥun d tlawin-nsen, myal yiwen kan s lɛeqliya-s. Ih  akka am waya d tazɣent i tmetti-neɣ, akken daɣen ara tafeḍ amdan iɛerreḍ ad ig tameɣra-s amek i ttgan wiyyaḍ neɣ ad tt-yessimɣer ! Ayɣer ur tt-ixeddem ara kan lqis n tgecrirt-is ! ayɣer idrimen-nni ur ten-id-yettaɣ ara d dduzan s axxam-is neɣ d kra i tmeṭṭut-is, ihi wagi qqaren-as s Trumit “Le manque de savoir vivre”, ihh, ilaq ad tissineḍ ad tɛicceḍ, ayɣer ara tɛandeḍ wayeḍ ma ixem tameɣra s Myat melyun, neɣ yewwi-d “Saniya Gamal”... nekk ur s-zmireɣ ara ur tt-id ttawiɣ ara ! D ayen i xedmeɣ yakan tazɣent s usefru i umi semmaɣ : “Muḥ Ameẓyan”, iɣil s cwiṭ kan akka n ddeɛara kan ad ixdem tameɣra. Twalam nekkni nɛac ilmend n medden ; Ur ttɛiceɣ ara akken i bɣan medden, ur ggareɣ ara iman-iw deg temseḥsal i wakken ad asen-yehwu i wiyyaḍ ! Rrnu daɣen ulama tgiḍ-asen-d ayen i bɣan, ad ak-tazɣen membeɛd ! Tigi akk ... »

Aɣerbaz azzayri d acu i yettmetil ɣur Sliman Cabi ?

« Aɣerbaz Azzayri d asɛuggen i yesɛuggun deg yimdanen, d ayen ara nsel akk ɣer yimdanen ; Iɣebazen, tisdawiyin n waɛraben ur d-ssufuɣent iqiḥ/walu ! D tiɛiqrin, nettwali llan wid i d-yefɣen s “Diplome” llah ibarek ! Ma temmeslayeḍ-d ɣef Intelectuelle ; Ulac, axater nekk ur ten-ttwaliɣ ara, asen akken deg ara ad d-tiniḍ “un intelectuelle” ...! llan sin ɣur-i yizzayriyen d “intellectuelle”, yella Mulud Mɛemri yella Kateb Yasin ! axaer ticki ad d-tiniḍ “intelectuelle” yewwi-d ad yili d amḥaddi ɣef temetti ; ad truḥ, ad teḍru tura lḥaǧa deg Fransa, azekka-nni ad d-yessufeɣ adlis fell-as ! ad twehmeḍ ansa i t-id-yewwi, ad twehmeḍ melimi i t-uran, am akken yella yurat yakan neɣ ur ẓriɣ ara amek..! wigi d tidet d “intelectuelle” d imḥaddin ɣef ugdud, ɣef tutlayt, ɣef tmetti, ɣef yidles...ttḥaddin akk ayen yettembiwilen ! »  

 

 

Tenniḍ-aɣ-d yakan teǧǧiḍ ccna deg yiwet n tallit, ayɣer ?

« Ttwaliɣ anaẓur ilaq ad yettnadi dima ad d-yawi amaynut. Seg 1973 ɣer 1982 yennulfa-d Yidir, Ferḥat, Ǧamal Ɛellam... Ɣef waya, imi lliɣ bɣiɣ tatrarit, dɣa ḥebseɣ nekkini ! Rrnu ɣer waya lliɣ d anaẓur ugar d acennay, ihi mi walaɣ akk tiwetlin-a, jebdeɣ iman-iw, qqimeɣ almi d 1982 ; Walaɣ dakken ur kemlen ara deg ubrid-nni i d-neǧren, uɣalen sneqsen, d ɣa ayen xedmen tura wigi (i d-nebder), uɣalen mačči d ccna-nni atrar i deg ttkemmilen, mmalen ɣer Rray akya ! Amedya, Yidir, mačči d aɣanib n teqbaylit akk i icennu ! »

 

Tettawiḍ-d aṭas deg isental-ik deg yidles aqbayli, ladɣa immawi ?

« Akken ad tiliḍ d acennay, ilaq ad tissineḍ timetti amek i tettidir ! Yewwi-d ad tissineḍ idles-nni n tmetti i tettmetileḍ. Nekk baba ttḥessiseɣ-as mi ara yettmeslay ; Tura imi d-nehder, nekk ttḥessiseɣ i wawal, d ayen i y-iceɣben, amedya, tuget n yinzan n leqbayel sneɣ-ten, wid yellan akk deg tamiwin-a ladɣa, sneɣ-ten. Nek s timmad-iw, xedmeɣ lemtul !

Ayen daɣen yellan, ma ulac deg yizen “Lḥikma” ur d-yewwi ara ad necnu! Ur lliɣ ara seg wid-ak-nni i icennun kan akken ad cnun.»

 

D acu i d tamuɣli-inek ɣar widak i icunnun war ma fkan azal i wawal?

« Llan kra n yicennayen, war ma bedreɣ-ten-id ; Seg wakken ur ssinen ara aqbaylit neɣ xussen cwiṭ deg tmusni n yidles, tikwal qqaren-d tilufa qersent i yilmeẓyen ad asent-ḥessen ; awi-d kan ad d-gemren adrim ! Maca nekk, ttqadareɣ ameslay aṭas, win yufan kra n tucḍa deg wayen xeddmeɣ ad ay-d-yeqqabel, ad d-yaẓ ay-t-id-yini ! Ɣas ad yaf deg tesfifin-iw tucḍiwin, maca mačči deg wayen yerzan idles aqbayli. Ssemraseɣ akk tizemmar-iw, akk timental-iw akken ad geɣ kra n leqdic ; ameslay ini-t-id akka neɣ akka ...?! Qqareɣ-t-id akken yella, akken daɣen i ssemraseɣ awal i yuzlen deg tmetti akken ad t-gzun akk yimdanen, imi nekk ttmeslayeɣ-d/tteɛraḍeɣ ad sɛeddayeɣ izen-iw i medden akk. »

 

Deg yicennayen i yessizriren fell-ak, anwa i tzemreḍ ad aɣ-d-temmeslayeḍ ?

« Nezmer ad d-nini d Sliman Ɛazem ; Ttwaliɣ-t d amedya, lukan ad ay-tiniḍ anwa i d Rebbi-k ad ak-iniɣ d Sliman Ɛazem ! Uqbel ad geɣ daɣect, ad muqleɣ amek ara ad tt-yecnu Sliman Ɛazem, Lliɣ ttwasezrereɣ aṭas yes-s, maca assen ideg t-sneɣ... Rnu nekk ɣef Sliman Ɛazem, send ad t-issineɣ, xedmeɣ fell-as asefru, qqareɣ-as :

Aṭṭir i ifazen ɣef leḍyur

A lbaz ay aḥrur

A mmi-s n Ugni ggeɣran...

Fɣeɣ-d seg umaṭṭaf n rradyu, wwḍeɣ ɣer La Grande Poste skelseɣ-tt dinna; Rbeɛ n Saɛa d tikli ! »

 

Tzemreɣ ad aɣ-d-temmeslayeḍ ɣef temlilit-ik akked yid-s ?

«  Ihi tikkelt tamezwarut... Lliɣ xedmeɣ deg Lbar deg fransa, yella umɛellem n Lbar-nni n Lǧemɛa n Sariǧ, yeẓra-yi ttɣenniɣ, yeẓra daɣen ttnadiɣ ɣef Sliman Ɛazem ur t-ufiɣ ara ! Assen iwala “une Afiche”  dakken ad iɣenni Sliman Ɛazem deg 11eme, iṛuḥ-d ɣur-i leǧwahi n 8 deg yid yenna-yi : “kečč tesɛiḍ aḍar ɣef sliman Ɛazem, kker ad nruḥ ad t-id-nwali”, dɣa tegreɛ aṭabli-nni, nruḥ ! Sugnet, mi newweḍ ɣer dina nufa...Sliman Ɛazem, ala netta i umi xedmen (La senne), ṭṭwabel akka, akken ad yaɛlay... Imi wḍeɣ ɣer dinna ; Sugnet, d acu i d taɣect i yettɣenni ?!  Tinna akken : “Mi d-mmektiɛ ttruɣ...”, Ala sliɣ i yimeslayen-nni ṭṭreḍqent-d wallen-iw seg yimeṭṭawen... Ziɣ netta, yesla yes-i, mi yekfa kan taɣect-nni, uliɣ ɣur-s selmeɣ fell-as, nniɣ-as nekk d Sliman Cabi, yenna-i : “Zriɣ anwa-k, nnan-iyi-d warrac-agi...”, dɣa yenna-asen i yimferǧen-nni : “Atah ilemẓi, awen-d-yawi kra n tuɣac...”, dɣa cniɣ cniɣ-asen-d taɣect-nni i as-xedmeɣ d tajmilt akken daɣen i necna kra n tuɣac-is deg Sin… » 

 

   D acu i d rray i ak-d-yefka ɣef leqdicat-ik ?

« Netta yefka-y-id rray-is/tikti-s ; yehwa-as wayen i xedmeɣ, akken i ay-d-yerna kra n yimenzayen akken akked yiwellihen, amedya : ur tturar ara ddiminu akked lkarta gar yimdane, ur d-kkat ara deg kra n unaẓur s dat n medden... Maca nekk ur tent-ḍfireɣ ara akkit ; Xedmeɣ ayen i ttwaliɣ iwata neɣ iwata-yi, qqareɣ-d ayen yellan, ma yella win i umi ur yehwi ara ad d-yas ad d-yessuter ad as-d-sfukleɣ. Iɛǧeb as lḥal yelha ur as yeɛǧib ara ...! » 

 

Imi kečč txedmeḍ tisfifin deg taɣult i yettekkin deg Umezgun, d acu i d assaɣen i yellan gar-ak akked Muḥya ?

« Muḥya d aḥbib-iw, nettemlil myan tikkelt, tettqessir nek d yid-s aṭas, almi   i yemmut ; imi d yiwen n yizen i ntteɛraḍ ad t-nessiweḍ i medden ».

 

D acu i d tiktiwin i trefdeḍ fell-as ?

« D acu ar awen-iniɣ ?! Nekk ɣur-i... Akken kan awen-d-segziɣ ; Muḥya d “Athée” akka am Nekk, yakan isuqqel-d Ccna i yettmetilen Icuyuɛiyen, deg i yeqqar : “Wardin cfeɛ, werdin ssadat, werdin Rebbi, leslak gar-aneɣ i yella...” ; Ɣer tagara-s imi yuḍen, yeɣli deg wussu, yeqqar-asen awit-iyi-d lecyux ad d-ɣren fell-i leqran ! Yuɣal yetweswes ! Ɣef waya, nekk twaliɣ yessemsex akk ayen yexdem ; Amek, aɛaǧaba, tettazneḍ tiktiwin-ik ɣer yimelyan n yimdanen, ɣer tagara ad tuɣaleḍ deg rray-ik, ad tebedleḍ abrid ?! Amek ur tetḥeqqeḍ ara deg yiman-ik, ad tenhuḍ wiyaḍ ! Nekk ttwaliɣ, ticki, yiwen, yettmeslay i wiyaḍ, yewwi-d ad yili yerzen deg yiman-is (tiktiwin-is) akken ur yesseɣlaḍ ara, ur igellu wara s wiyaḍ ! Ihi texdem-iyi deg yixef-iw, giɣ fell-as asefru, axaṭer yesseɣleḍ aṭas n yimdanen ». 

 

Tikli n Sliman Cabi akked yimdanen ; Amek i yettidir ?

«  Fkiɣ-awen-d yakan kra n tiktiwin-iw ɣef tmetti akked inaẓuren-nniḍen ; Nezmer ad d-nernu dakken Sliman Cabi d amdan i d-yewwin tikli taḥerfit deg tmetti n wallas ; ur ttkebbireɣ ara ɣef medden, aṭas  dagi tura, ula i win ur qqareɣ ara “Aɛelxir” ad ay-d-imuqel akka, ad as-yini : “ɛni yettu !” ; Welleh ar zeggireɣ-ten ɣer-s, axaṭer qqareɣ-as deg uqerruy-iw : “Ahat yessen-iyi nekk ur t-ssineɣ ara...”. D acu i yeswa, neɣ d acu i yellan deg wanect-a ?! Yella yiwen n yinzi deg Iran yeqqar-d “La politesse n’enricher pas qui la reçois mais celui qui la donne”.

Nekk daɣen, win i yettaken azal i wayen xedmeɣ, yessawaḍ-iyi-d leḥmu ɣer wul-iw ».

 

Deg leqdicat-ik yella wanda i tgiḍ tisuqqilin seg tutlatin-nniḍen ?

«  D tidet, giɣ kra n tsuqqilin maca d ayen i umi qqaren amsasa (adaptation), azal n Kraḍet neɣ Ukuẓet n tuɣac akkagi... Amedya, tinna n Mḥend Uccen, Sin n yiferḍasen, Bururu. Taneggarut-a n Laurien, maca ur yettwassen ara, imdanen snen kan La Fantaine ; Ihi deg teqsiḍt-a n Bururu, win i tt-igan d afiluzuf, imettel iman-is ɣer ṭṭir ; imi afiluzuf ɣur i ilaq ad rren yimdanen akken ad asen-d-yessegzi tilufa, mac imdanen ttazzalen ɣer Sselṭan ! dɣa yerfa yeddem iceṭṭiḍen-is iguga, akken deg ubrid-is, yufa-d yiwen n bururu zzin as leḍyur-nniḍen s dihin fell-as, d ɣa iqecceɛ-iten, yesteqsa ṭir-nni : “ayɣer akka i ak-ttqejjimen wiyaḍ”, yerra-as-d bururu-nni : “Axaṭer ttwaliɣ deg ṭṭlam/deg yiḍ...”. Ihi, twalam?! Aya yessebgan-d ayen yettwali ufiluzuf-nni ur t-ttwalin ara wiyaḍ. Maca Nekk d tikti kan i d-wwiɣ, ggreɣ-as-d amaynut ilmend n tmetti taqbaylit ». 

 

D acu i d amaynut i aɣ-d-tettheggiḍ ɣer yimal ?

« Ayen i ad d-ttheggiɣ yella, ilebda mazal ttaruɣ, maca ur umineɣ ara ad t-id-ssufɣeɣ/skelseɣ, imi tuget deg-sen rennuɣ-ten deg leǧǧyub-iw, rrnu ɣer waya s unulfu-a n Flash Disck, akked uflaci d tikerḍa... Ula d sin-nni ineggura i giɣ n wiɣ ad ten-geɣ am Uzaruz (série), ad d-tettkemmil teqsiḍt i yal tikkelt deg ara d-ssufɣeɣ kra n tesfift maca, tbeddel teswaɛt aṭas ».

 

D acu i d tiktiwin-ik ɣef yiɣerfan yettidiren deg Lezzayer neɣ deg umaḍal s umata ?

« Amedya deg tesfifin tineggura i xedmeɣ, “Si muḥend Ben Ɛuda” deg tesfift-nni ideg xedmeɣ “Minǧibalina”, ɣef yiwen n urgaz d aɛrab i d-ysan seg Mestɣanem ɣer uqbu maca Lasel-is n uqbu, umbeɛd ad t-i-d-ɛerḍeɣ ɣer uxxam-iw, anect-a yessebgan-d dakken ur sɛiɣ ara kra n miḥyaf ɣer Waɛraben, ur lliɣ ara seg widak-nni i ikerhen aɛraben ; ad cnun s taɛrabt neɣ d aɛrab, ur yesruḥ deg-i acemma; Ayɣer ticki ara yecnu yiwen s Tefransis ur seqqaren ara ayɣer ?! Nekk ɣur-i, alla, taẓiri ur tesɛi wara aḥuddu neɣ rratta ! Ad ḥesseɣ i Gean Holidai, neɣ ad ḥesseɣ i  Lgerwabi, d win yebɣun yili !

Ad ttawaliɣ llan waṭas n imniḥyafen i yellan deg leqbayel ; Nekk ur lliɣ ara yid-sen. Ɣas ɣucceɣ taɛrabt neɣ kra, maca d adabu/leḥkem i yi-t-skerhen ! Ad awen-d-rneuɣ yiwet, ulac aɛraben deg lezzayer, d imaziɣen yettwaɛerben ; tennwam wigi yettnaɣen deg Bni Mzab ihi d aɛwraben, d imaziɣen i yettnaɣen d watmaten-nsen yettwaɛerben, daya ! »

 

Tamaziɣt d Tutlayt, d acu i d-ikeččmen ɣer uqerruy-ik ?

« Tura tamaziɣt-agi i d-ḥedren akka ; d Tamaziɣt-a n Lakul ara yenɣen tamaziɣt. D acu ara txedmeɣ yes-s ma ur tt-id-yeḍfir ara wayen-nniḍen, ma ur tt-id-teḍfir ara Tmunnent, neɣ tadamsa ?! Atan tura akka qqaren i warraw-nsen : “I wacu ara teɣreḍ Tamaziɣt-agi ?! D acu ara txedmeḍ yes-s ?!”  Rnu asmeskel amutlay i d-yeglan s lemgerda n tiktiwin ɣef tutlayt-a, myal wa ittaru akken i as-yehwa “Wa s isekkilen n Latin, wa s Taɛrabt, wa s Tfinaɣ...” Llan wid kan ad d-sbedden kan ameslay n taddart-nsen ! Anecta akk yettruẓu-yi aqerruy-iw, Amedya ad awen-dfkeɣ, atan xedmen tura Tawarnzerfut (injustice) anec n qessam ! im cfiɣ assen i mi d-usiɣ seg Fransa ufiɣ-d kran yilmeẓyen s imagraden n Besɛu Muḥend Aɛrab (La cadimie Berbère) d netta akk i d-yesseḥama ilmeẓyen ɣef Tmaziɣt; ilmend-is netta i tettwabdar ass-a, yennuɣ d Fransa, yennuɣ d waɛraben almi i yemmut; Amek nettara tajmilt yal seggas i Mulud Mɛemri, maca Anegaru-a nettut ?! Ur wen-d-qareɣ ara Mulud Mɛemri ur yexdima ara, maca tamgerda gar-asen yiwen yeggar ad taru s Latain, Besɛu yenna ad naru s Tifinaɣ...Sutreɣ tirirrit deg waṭas n yimesnilsen, yiwen ur ay-d-yefki tirirrit ! Win ara y-d-yerren ad ay-d-yini : ”imi ualc aṭas n tira s tifinaɣ, ayen akk uran s tuget s Latin...”. Ala ur qbileɣ ara ! Aru-tt aken d nettat i d tadra, d nettat i d tidet, aru-tt akken... Txus rrnu-as... Reẓ aqerru-k...!

Rrnu ur nessaweḍ ara ad neqbel leɛyub-nneɣ ! Rrnu nekkni s leqbayel nesɛa tikti-nni dakken nif wiyaḍ, seg zik ; seg zik ur ttnasaben bara aɛraben ! Aqbayli ur yettnasab ara amrabeḍ... ! Aɛraben, ḥettben-ten d aqel, aya ad tettwaliɣ d lɛib deg-neɣ, imi ttḥussuɣ i yiman-iw ugar wiyaḍ, yewwi-d ad ḥasbeɣ iman-iw! Les Brubru d Les Brubru seg zik mačči almi d assa, Les romain ur asen-sawalen ara Des Barbare seg zik kan akka ! Aya tura zik imezwura-nneɣ ur ɣrin ara i tura nekkni imi neɣra d acu i d-newwi ?! Aqbayli d awezɣi ad ibeddel, Lukan ad iruḥ ɣer Marikan ad iɛic dinna acḥal d aseggas, ad yeqqim d win i d win ! Ihi nekk ad ttwaliɣ ara tifrat seg-s, siwa ma yekka-d seg Berra ! Akken i as yenna At Mangellat : “ad nessiwel i uberrani” ! » 

 

Deg tudert tanmettit taqburt akked tmirant n leqbayel neɣ n yimaziɣen s umata, d acu i d acu i d arwas ara aɣ-dtefkeḍ ?

« Ticki muqleɣ, neɣ srewseɣ gar yilmeẓyen n tura ad afeɣ d imɣaren-nni n zik axir ! Imɣaren-nni meqqar sɛan nniḍam. Tajmaɛt, yiwen ur yettḥerrik, tura tijmuyaɛ-nni akk ruḥent, ibeddel kullec, texleḍ kan teqqim ! Ih, ula d       Irumiyen wehmen deg-s, ur as ufin ara ansa ra as-kken... ayen yesseḥsafen, tasuddut tanmetti-nsen tewweḍ ɣer Lɛerc teḥbes, Imaziɣen     deg leɛmert xedmen awanek, seg zman aqdim, siwa ma yella-d umennuɣ.          Ak-qqaren Jugurat, Masinisa ...! D lekdeb deg leɛmert yella uwanek...! Myal wa itekker-d ɣef wayla-s... Ih ayɣerur d-tekren ara tura imi ttnaɣen          akka deg Bni Mzab...?! Axaṭer nutni daɣen ur d-kkiren ara asen deg i          neqqen arrac dagi...! Amedya-nniḍen daɣen Sellal yergem icawiyen,       yiwen ur d-yenṭiq...! Ad ak-qqaren “un Peuple Libre” d lekdeb, ur yelli   wara d ilelli, imi ilul-d yettwarez deg yixef-is, amek ara yili d ilelli ?! » 

 

Deg yisental-inek, nwala tessenṭaqeḍ-d iɣersiwen neɣ amek i d-tettextiriḍ ismawen akked yiram ?

«  Nekk twaliɣ yal isem deg tmetti taqbaylit tella assaɣ d tilawt, myal-irem neɣ myal isem yesɛa timental-ines (Motivation), amedya n Tesfift-nni n Lbac, ismawen akk yellan dinna ttmetilen kra deg tmetti, amedya “Akli, deḥman, Ɛmer....” ma nefka-d daɣen ismawen n iɣersiwen akka am “Aɣyul, azger yessebgan-d lǧehd, izem yessebgan-d tabɣest... » 

 

D acut i d-tegla tiknuluji ɣer tsekla akked yidles ?

«  Nezmer ad d-nuɣal ɣer zman aqbur, ad naf leqbayel ur semrasen ara allalen n uẓawan ; akka am Itergiyen, zik daɣen d lɛib ccna ɣer leqbayel, ticki ad d-yeffeɣ ḥed ad yecnu ad ibeddel isem, argaz d lɛib ad yecnu, tameṭṭut ugar, siwa deg wurar n tmrɣra. D tatrarit-agi kan i yegren leqbayel ɣer ccna. Yelha ticki ara ad d-tawiḍ tamusni yelhan ad tt-id-tegreḍ ɣer teqbaylit ». 

Adiwenni sɣur : X.Y

Tukkist deg uɣmis "Tiɣremt"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Publicité
Publicité
Commentaires
Publicité