Azmul Asnilsan
Azmul Asnilsan
Ger tbadutin n tutlayt i d-yesbed Saussure, daɣen, « Tutlayt d anagraw n yizmulen anda yal azmul ila assaɣ akked wayeḍ »[1], ɣef waya ad nefk asteqsi, d acu-t uzmul deg tesnilest taɣessant n Saussure ?
Azmul asnilsan ; d tikti tanimant anda ara naf asemlil ger tnakti akked tugna tasneslant, ihi akken ad asen-yefk udem yerzun taɣult n tesnilest yextar ad isemmi i tnakti « Anmik/tanakti », i tugna tasneslant « Amsil/asɣul ».
Amedya : Azmul asnilsan = (Anmik) + Afṛux (Amsil).
Ɣer Saussure tazrawt n tutlayt d leqdic yerzan tasnilest i yettekkan deg uḥric n unagraw ameqqran n yizmulen i umi nessawal « Tasnazmult »[2], ma d ayen akk yellan azal ameqqran deg uzmul d tutlayt.
- Ittewlen n uzmul asnilsan :
Deg yittewlen n uzmul asnilsan ad naf :
- Aramek[3] n uzmul : Assaɣ ger wunmik akked umsil d Aramek, d ayen i d-yessebganen tamgerda akked tilin n waṭas n tutlayin deg umaḍal. Aramek ɣer Saussure yella s sin n yeḥricen ; yiwen uḥric yella ger tutlayin wayeḍ deg yiwet n tutlayt s timmad-is. Asemgired ger wunmik akked umsil ur igi wara s yiwen n wudem, Md : deg tefransist « Figue » d yiwen n unmik maca deg Tmaziɣt ila buhan n yunmiken, ilmend n umkan ɣer wayeḍ.
- Amseḍfer (linéarité) : deg tidet yerza kan umsil imi aneggeru-a deg timawit dima d imseḍfer, maca deg tira amseḍfer d amseḍfer n yimesla, Md : Awal « yerra », ad d-bdun seg sdat « y », ur nezmir ara ad nessusru tirgalin ɣef tikkelt !
- War ambeddel : (immutabilité) : Amedya, Aqcic amecṭuḥ ur yezmir ara ad ibeddel awalen neɣ anamek-nsen ur yezmir ara ad ibeddel tutlayt maca yettbeddil tutlayt-is seg tallit ɣer tayeḍ, deg temhazt-is netta.
Aramek : yebḍa ɣef kraḍet n tewsatin ; yella :
- Aramek ummid : d ayen yerzan izmulen iḥerfiyen, ur sɛin ara akk assaɣ ger unmik akked umsil, Md : « Axxam », « Uzzal », « Tasumta »…
- Aramek Alemmas : d ayen yerzan awallen uddisen, awalen-a zemren ad d-fken tikti mi ara asen-tesleḍ, akka am : Mageriṭṭij ; Awal-a yekka-d seg umyag « Mager »+ isem « Iṭṭij »...
- Aramek ifeclen : d ayen yerzan alisem[4], akka am leswat n yiɣersiwen akked wid n ugama s umata, assaɣ ger unmik akked umsil yeqqreb, Md : ssut n umcic « Miɛɛu », ssut n usṭṭebṭṭeb ɣef tewwurt « ¨tṭebṭṭeb »…